Moje ormiańskie korzenie.

Ormianie naród indoeuropejski zamieszkujący początkowo obszar Zakaukazia i Wyżyny Armeńskiej, posługujący się językiem ormiańskim. W wyniku wielowiekowych emigracji, obecnie częściowo rozproszeni, tworzą 5-milionową diasporę. Jednym z filarów tożsamości Ormian jest przynależność do jednego z trzech głównych Kościołów Ormiańskich. Ormianie to starożytny naród, szczycący się 3000-letnią historią. W toku wielowiekowej obecności Ormian na terenach Polski uznana została za mniejszość narodową w Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiącą część światowej diaspory ormiańskiej. Liczbę Ormian w Polsce szacuje się na około 80 tyś

W państwie polskim Ormianie znaleźli się w połowie XIV w. po przyłączeniu przez Kazimierza Wielkiego Rusi Halickiej ze Lwowem, gdzie istniało ich znaczące skupisko. W 1356 r. Król Kazimierz zatwierdził odrębność religijną, samorządową i sądowniczą Ormian lwowskich, a w 1367 r. zezwolił ich biskupowi Grzegorzowi na wykonywanie jurysdykcji biskupiej i budowę katedry w mieście.

Odtąd liczba ich na wschodzie Polski wzrastała, osiedlali się oni w coraz to nowych miastach i miasteczkach, takich jak Kamieniec Podolski, Kazimierz nad Wisłą, a od XVI w licznych miastach prywatnych (Zamość, Jałowiec, Stanisławów, Horodenka, i in.).

Większość Ormian zamieszkujących Polskę zajmowała się handlem ze Wschodem, z którym byli przecież blisko związani i wkrótce handel ten niemal całkowicie zdominowali. Inni parali się złotnictwem, produkując często wspaniałe wyroby. Inni wreszcie rozwinęli w Polsce produkcję dywanów.

Większość polskich Ormian była dobrze wykształcona. Dzięki kontaktom handlowym ze Wschodem potrafili posługiwać się oni orientalnymi językami, z czego korzystali często królowie i panowie polscy - większość oficjalnych poselstw do Persji czy Turcji była sprawowana właśnie przez Ormian. Bogaci kupcy ormiańscy nieraz pożyczali pieniądze wiecznie cierpiącym na brak funduszy polskim królom.

Pod względem kościelnym posiadali własne biskupstwo we Lwowie. Jedną z najwybitniejszych postaci Ormian polskich w XX wieku był ostatni arcybiskup lwowski obrządku ormiańsko-katolickiego, ks. Józef Teodorowicz (1864-1938) – mój stryjeczny dziadek

Mama moja
Maria Anna Ripsena Teodorowicz

urodzona w Krakowie dnia 31 maja 1904 roku. Córka Augusta Teodorowicza i Zofii z domu Groyeckiej,

Od 1910 roku zamieszkiwała we Lwowie, przy ul. Zyblikiewicza 52, była uczennica Prywatnego Liceum Żeńskiego Sacre' Ceour we Lwowie,
przy Placu Jura 1, do roku 1923.
Ojciec jej, czyli mój dziadek, August Teodorowicz był dyrektorem banku we Lwowie.

Był stryjecznym bratem Józefa Teodorowicza, późniejszego arcybiskupa.

Babcia moja Zofia Teodorowicz, z domu Groyecka

Urodziła trzy córki.
Najstarsza Barbara, średnia Maria, najmłodsza Antonina. Barbara najstateczniejsza, poważna domatorka, Antonina sportsmenka, zmarła tragicznie.
Maria, moja mama nazywana przez wszystkich „Muszką” niska, szczuplutka, filigranowa, najbardziej zwariowana, szalona ze wszystkich.

Arcybiskup ormiański Józef Teofil Teodorowicz (1864-1938)

Ostatni, najsłynniejszy arcybiskup ormiańsko – katolicki w Polsce
Józef Teofil Teodorowicz urodził się 25 lipca 1864 r. w majątku ziemskim Żywaczów koło Horodenki na Pokuciu jako syn Grzegorza, ormiańskiego szlachcica herbu Serce, i Gertrudy, wywodzącej się z ormiańskiej rodziny Ohanowiczów. Arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego, teolog, polityk, poseł na Sejm, a potem senator II RP, gorący polski patriota.

Pochodził z rodziny szlacheckiej pochodzenia ormiańskiego, osiadłej od wieków w Polsce. Ukończył gimnazjum w Stanisławowie, po czym rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach na Bukowinie. W czasie studiów przeżył kryzys wiary. Po roku porzucił studia świeckie, wstępując do seminarium duchownego we Lwowie. 2 stycznia 1887 przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa ormiańsko-katolickiego Izaaka Mikołaja Isakowicza. Był proboszczem w Brzeżanach, a następnie kanonikiem gremialnym we Lwowie. Współpracował z ks. Adamem Stefanem Sapiehą. W 1901, po śmierci arcybiskupa Isakowicza, w wieku 37 lat został mianowany arcybiskupem metropolitą

Prowadził ożywioną działalność społeczną i polityczną. W okresie 1902-1918 był posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie i Izby Panów w Wiedniu, gdzie bronił spraw polskich. W 1905 jako jedyny biskup galicyjski zaangażował się w sprawę strajków szkolnych w Wielkopolsce.

W 1920, kiedy ważyły się losy Śląska, pojechał wraz z biskupem Sapiehą do Rzymu, aby tam przedstawić sprawę polską we właściwym świetle papieżowi Benedyktowi XV, a w drodze powrotnej odczytami w Paryżu i Brukseli zwrócił uwagę światowej opinii na słuszność żądań Polski. W latach 1919-1922 był posłem niezależnym na Sejm Ustawodawczy.

Położył olbrzymie zasługi dla metropolii lwowskiej obrządku ormiańskiego. Dbał o powołania kapłańskie, popierał oczyszczanie liturgii ormiańskiej z naleciałości łacińskich, a 30 maja 1937 przy udziale całego Episkopatu Polski i wiernych trzech obrządków uroczyści koronował cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej z ormiańskiego kościoła parafialnego w Stanisławowie – najważniejszego sanktuarium maryjnego w archidiecezji ormiańskiej. W latach 1908-1930 olbrzymim wysiłkiem przeprowadził gruntowną renowację katedry ormiańskiej we Lwowie, którą Jan Henryk Rosen ozdobił słynnymi freskami, a Józef Mehofer mozaikami.

Śmierć, żałoba narodowa i miejsce pochówku

Zmarł we Lwowie. Po jego śmierci, w uznaniu jego zasług dla Rzeczypospolitej, ogłoszono w całym kraju żałobę narodową. Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa. W okresie Ukraińskiej SRR, w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna, (polska działaczka społeczna) wraz z grupą kilku innych osób, w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków w inne miejsce pochówków w tym do grobowców w głębi Cmentarza Łyczakowskiego w tym szczątki Józefa Teodorowicza. Polska społeczność od 1991 roku czyniła starania o jego ekshumację z grobowca Kłosowskich (w grobie tym nadal spoczywa ks. Gerard Szmyd, którego szczątki zostały tutaj ukryte w latach 70-tych w podobnych okolicznościach) i powrót na Cmentarz Orląt jednak Ukraińcy każdorazowo odmawiali, nawet wówczas gdy w 2009 roku włączyła się w te zabiegi polska organizacja państwowa Rada Ochrony Walk i Męczeństwa. Dopiero jej sukcesywne dwuletnie dalsze prośby poskutkowały wyrażeniem zgody przez stronę ukraińską na ekshumację. W dniu 7 czerwca 2011 szczątki ks. arcybiskupa Józefa Teodorowicza zostały z powrotem przeniesione do grobu na Cmentarza Orląt Lwowskich. Uroczystościom powtórnego pochówku przewodniczył ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego, kardynał Kazimierz Nycz.

Dokładną biografię arcybiskupa Teodorowicza przedstawia ks. Tadeusz Isakowicz Zaleski

http://www.lwow.com.pl/ormianie/teodorowicz.html

W dniu 26 października 2008 roku, w małej miejscowości Ryczeń k. Góry
na Dolnym Śląsku został odsłonięty i poświęcony przez ks. Isakowicza Zaleskiego pierwszy w Polsce pomnik arcybiskupa Józefa Teodorowicza.

Jest to fakt znamienny, bowiem wielkość tego człowieka i jego ogromna, niepowtarzalna działalność jako patrioty polskiego, przysłania cień zapomnienia.